Khu vực miền núi phía Bắc thường xuất hiện các loại hình thiên tai như mưa lớn, lũ quét, lũ ống, sạt lở đất, rét đậm, rét hại, băng giá, dông sét, ngập lụt,... trong đó, lũ quét, lũ ống, sạt lở đất thường xuyên xảy ra với mức độ nghiêm trọng gây thiệt hại lớn về người và tài sản, tác động sâu sắc đến đời sống của người dân và sự phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương. Lũ quét, sạt lở đất xảy ra chủ yếu là do địa hình dốc đứng, địa chất phức tạp và mưa lớn kéo dài, ngoài ra còn do tác động từ quá trình phát triển, khai thác tài nguyên rừng, khoáng sản, phát triển cơ sở hạ tầng...

Trong khoảng gần 20 năm qua, các tỉnh miền núi phía Bắc xảy ra trên 300 trận lũ quét, sạt lở đất với quy mô và phạm vi ngày càng lớn, gây thiệt hại nặng nề về người, tài sản và cơ sở hạ tầng. Một số trận điển hình:

Lũ quét tháng 6/1990 trên suối Nậm Lay, thị xã Lai Châu (cũ) làm 82 người chết và mất tích; Lũ quét tháng 9/2002 tại Hương Sơn, Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh làm 53 người chết và mất tích, 370 căn nhà bị cuốn trôi; Lũ quét ngày 05/9/2013 tại xã Bản Khoang, huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai làm 11 người chết và mất tích, 16 người bị thương; Lũ quét sạt lở đất do mưa lũ sau bão số 2 năm 2016 ở Lào Cai đã làm 15 người chết và mất tích tại các huyện Bát Xát và Sa Pa; sạt lở tại mỏ vàng Mà Sa Phìn, xã Nậm Xây, huyện Văn Bàn làm 10 người chết và mất tích.

Năm 2017, lũ quét, sạt lở đất đặc biệt nghiêm trọng trên diện rộng tại các tỉnh miền núi: tại huyện Mường La (tỉnh Sơn La), Mù Căng Chải (tỉnh Yên Bái) vào đầu tháng 8; tại các huyện Tân Lạc, Đà Bắc, TP Hoà Bình (tỉnh Hòa Bình) từ giữa tháng 10; sạt lở đất ở huyện Bắc Trà Mỹ, Nam Trà My (tỉnh Quảng Nam). Lũ quét, sạt lở đất trong năm đã làm 71 người chết và mất tích, 4.109 ngôi nhà bị sập, đổ, cuốn trôi. Hiện nay vẫn còn 13.246 hộ đang sinh sống tại những nơi không đảm bảo an toàn có nguy cơ cao ảnh hưởng lũ quét, sạt lở đất.

Thời gian qua, trong bối cảnh thiên tai diến biến phức tạp, Chính phủ và các Bộ ngành, địa phương đã tích cực triển khai các biện pháp nhằm giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản do sạt lở đất, lũ ống lũ quét gây ra như: lắp đặt hệ thống cảnh báo sớm cho một số vị trí có nguy cơ cao xảy ra sạt lở đất, lũ ống, lũ quét; xây dựng bản đồ nguy cơ trượt lở đất đá; cắm biển cảnh báo tại các vị trí nguy hiểm; trong khuôn khổ đề án 1002 đã tổ chức đào tạo giảng viên cấp tỉnh làm nòng cốt để triển khai đề án, hàng năm tổ chức diễn tập phòng chống thiên tai ở cấp huyện, cấp xã; ban hành các tài liệu hướng dẫn tổ chức hộ gia đình phục vụ hoạt động phòng chống thiên tai; triển khai đánh giá nhanh nhà ở an toàn khu vực miền núi...Tuy nhiên, trước tình hình thiên tai ngày càng diễn biến phức tạp và khó lường, nên trong thời gian tới các địa phương tiếp tục khẩn trương rà soát và tiếp tục triển khai những nhiệm vụ trọng tâm sau:

1.  Khẩn trương rà soát, di dời khẩn cấp dân cư tại các điểm có nguy cơ cao về lũ quét, sạt lở đất; phấn đấu đến năm 2025 toàn bộ số hộ dân cần di dời khẩn cấp được bố trí đến nơi an toàn;

2. Bằng nhiều hình thức phổ biến sâu rộng tới tất cả người dân và các cấp chính quyền vùng có nguy cơ cao hiểu biết về thiên tai và các biện pháp ứng phó khi xảy ra tại địa phương;

3. Nâng cao năng lực dự báo mưa, cảnh báo lũ quét, sạt lở đất và truyền tin tới người dân và chính quyền địa phương (thôn, bản) bằng cả hệ thống dự báo quốc gia, khu vực và dự báo tại chỗ, thuê dịch vụ từ các doanh nghiệp; huy động các nguồn lực hỗ trợ từ ngân sách Trung ương, địa phương và hỗ trợ của các tổ chức, cá nhân trong nước và quốc tế;

4. Xây dựng chương trình tổng thể phòng, chống thiên tai khu vực miền núi phía Bắc, trong đó tập trung chính vào nâng cao năng lực ứng phó với lũ quét, sạt lở đất; Xây dựng thí điểm lắp đặt cảnh báo tại một số điểm có nguy cơ cao;

5. Đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ trong phòng, chống thiên tai, đặc biệt là phòng, chống lũ quét, sạt lở đất;

6. Xây dựng kế hoạch, phương án đảm bảo an toàn lũ quét, sạt lở đất gắn với phát triển sinh kế của đồng bào, ngăn chặn việc phá rừng; quản lý chặt chẽ các hoạt động khai thác khoáng sản.