Các địa phương thuộc vùng U Minh Thượng, tỉnh Kiên Giang bao gồm các huyện An Minh, An Biên, U Minh Thượng là khu vực thường chịu ảnh hưởng, thiệt hại do hạn, mặn trong những năm vừa qua.

Trước dự báo tình hình nắng nóng kéo dài và xâm nhập mặn diễn ra ở mức cao hơn trung bình nhiều năm của cơ quan chuyên môn, người dân và chính quyền địa phương đã chủ động các giải pháp ứng phó nhằm giảm thiểu những thiệt hại, ảnh hưởng do hạn, mặn gây ra.

Chủ động ứng phó

Là một trong những hộ gắn bó lâu năm với nghề trồng chuối ở xã Minh Thuận, huyện U Minh Thượng, ông Nguyễn Văn Thắng cho biết gia đình sản xuất trên diện tích 2ha.

Từ cuối tháng 11 âm lịch, gia đình đã bơm nước dưới kênh lên đầy các ao trong vườn trữ lại để đủ nước tưới cho vườn cây trong mùa khô năm nay.

Theo ông Thắng, nhiều năm nay, các tuyến kênh, sông ở địa phương thường bị rút nước, cạn dần từ tháng 1 đến tháng 3 và đến tháng 4 cạn khô.

"Đến thời điểm hiện tại, nước dưới kênh ấp Minh Kiên rút hơn 60%, mực nước chỉ còn ở đáy kênh nên nông dân rất khó bơm nước vào vườn. Tuy nhiên, đa số người dân đã chủ động bơm trữ nước nên đến nay vẫn đảm bảo cho việc tưới nước cho rau màu, vườn cây cũng như việc sinh hoạt gia đình. Riêng các ao trong vườn chuối nhà tôi mực nước còn sâu hơn 2 mét đủ nước tưới đến cuối tháng 4/2025 này," ông Thắng nói.

Nhiều năm gần đây, nhiều khu vực ven biển ở huyện An Biên, An Minh thường xảy ra tình trạng thiếu nước sạch vào những tháng cao điểm của hạn, mặn; độ mặn dưới kênh, rạch cũng tăng cao, vượt mức thích hợp để nuôi thủy sản.

Ông Lê Văn Nghĩa (69 tuổi) ở ấp Bảy Biển, xã Nam Thái A, huyện An Biên chia sẻ trước khi mùa mưa kết thúc vào giữa tháng 12/2024, gia đình đã hứng nước mưa dự trữ vào 15 chiếc lu. Đến nay, gia đình đã sử dụng hết 13 lu, còn 2 lu nước dự kiến sẽ sử dụng hết vào giữa tháng 3/2025.

Ông Nghĩa cũng cho biết gia đình thuộc hộ cận nghèo, điều kiện kinh tế khó khăn nên chưa đầu tư khoan giếng lấy nước mà chủ yếu sử dụng từ nước mưa dự trữ được. Tuy nhiên, vào những năm nắng nóng kéo dài, gia đình lại xảy ra tình trạng thiếu nước sinh hoạt và mùa khô năm nay cũng khó tránh khỏi.

"Những mùa hạn mặn trước đây, gia đình tôi thiếu nước khoảng 2 tháng nên phải mua nước ngọt từ những hộ dân bên kia sông có hệ thống nước máy bán với giá 50.000 đồng/lu 100 lít nhưng chỉ sử dụng được 3, 4 ngày là hết, khá tốn kém. Tôi hy vọng năm nay trời có mưa sớm để người dân vùng thiếu nước ngọt đỡ vất vả, tốn kém," ông Nghĩa nói.

Cũng trong hoàn cảnh tương tự, bà Nguyễn Thị Mười (70 tuổi), ấp Bảy Biển, xã Nam Thái A, huyện An Biên cho biết gia đình bà được tặng 2 bồn chứa nước để dự trữ nước mưa sử dụng trong mùa khô hằng năm. Cùng với đó, gia đình mua thêm 2 bồn nữa với tổng lượng nước dự trữ hơn 4.000 lít.

Gia đình bà Mười dùng các bồn nước mưa này để uống và nấu ăn, còn các sinh hoạt khác như tắm, giặt bà Mười sử dụng nước từ giếng khoan. Tuy nhiên, theo bà Mười, nguồn nước từ giếng khoan có vị mặn và nhiễm phèn cũng khá bất tiện.

"Nguồn nước mưa dự trữ gia đình tôi sử dụng nấu ăn và uống chắc được 3 tuần nữa và đến khi hết buộc lòng phải mua các bình nước lọc hoặc mua nước lu từ những hộ dân bên kia sông có đường nước sạch. Khoản tiền mua nước sạch này thường không dưới 2 triệu đồng/năm. Tôi mong sắp tới ngành chức năng sớm kéo đường nước máy đến khu vực này để đảm bảo nước sinh hoạt hợp vệ sinh," bà Mười bày tỏ.

Liên quan đến việc chủ động ứng phó với hạn hán, xâm nhập mặn trong nuôi trồng thủy sản, ông Nguyễn Văn Thắm, xã Nam Thái A, huyện An Biên cho biết từ cuối năm 2024, ông và nhiều nông dân ở địa phương đã chủ động thả con giống vào đầu tháng 1/2025 theo lịch khuyến cáo của ngành nông nghiệp. Cùng với đó, chủ động kiểm tra nguồn nước dưới kênh đảm bảo độ mặn, độ PH mới lấy vào vuông nuôi.

Theo ông Thắm, khoảng 2 tuần gần đây, có những thời điểm nguồn nước dưới một số kênh, rạch ở ấp Bảy Biển, xã Nam Thái A có độ mặn từ 30-35‰. Độ mặn này nếu lấy vào vuông nuôi tôm, cua sẽ dễ xảy ra thiệt hại, ảnh hưởng.

“Đến nay, nông dân ấp Bảy Biển và một số ấp lân cận thả giống được hơn 1 tháng và tôm, cua đang phát triển tốt, tuy nhiên, bà con cũng lo lắng trước dự báo tình hình nắng nóng kéo dài và xâm nhập mặn tiếp tục diễn ra có thể ảnh hưởng đến vật nuôi. Tôm, cua nuôi phù hợp với nguồn nước có độ mặn từ 20-25‰. Vì vậy, nông dân chúng tôi thường theo dõi thường xuyên chất lượng nguồn nước thấy phù hợp mới lấy nước vào vuông nuôi," ông Thắm nói.

Đồng bộ các biện pháp phòng, chống hạn, mặn

Ông Nguyễn Văn Tiến, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã Nam Thái A, huyện An Biên cho biết toàn xã còn trên 100 hộ dân thiếu nước ngọt do đường ống nước chưa tới hoặc có nhưng nước rất yếu. Người dân ở khu vực này đã mua thùng, bồn để chứa nước để sử dụng trong mùa khô.

Ông Tiến cũng cho hay đến nay, tỷ lệ người dân sử dụng nước máy trên 75%, còn lại sử dụng nước giếng, tuy nhiên tại một số khu vực nước giếng khoan có vị mặn và hôi sình, chưa đảm bảo sử dụng trong sinh hoạt.

"Ủy ban Nhân dân xã Nam Thái A cũng đã lên phương án nếu xảy ra hạn mặn kéo dài, chúng tôi sẽ thành lập các điểm cấp nước tập trung và huy động các dụng cụ chứa nước lớn để bơm nước ra cho bà con lấy nước. Đối với hộ nghèo, người già neo đơn thì lực lượng đem nước tới nhà cho bà con," ông Tiến cho hay.

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Kiên Giang Lê Hữu Toàn cho biết theo dự báo của Đài Khí tượng Thủy văn Kiên Giang, xâm nhập mặn xảy ra trên địa bàn tỉnh từ tháng 2-4 ở mức cao hơn trung bình nhiều năm; độ mặn cao nhất mùa khô năm 2024-2025 trên sông Cái Lớn, Cái Bé xuất hiện vào cuối tháng 3 và tháng 4.

Từ dự báo này, tỉnh thực hiện phương án phòng, chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn như: Chi cục Thủy lợi Kiên Giang theo dõi thông tin dự báo xâm nhập mặn, nguồn nước của các cơ quan chuyên ngành khí tượng, thủy văn và Viện Khoa học thủy lợi Việt Nam cung cấp để làm cơ sở tổ chức các giải pháp ứng phó phù hợp; phối hợp với đơn vị chức năng có liên quan chủ động vận hành linh hoạt Cống-âu thuyền Vàm Bà Lịch (Châu Thành) để kiểm soát mặn, trữ ngọt, tránh mặn xâm nhập sâu vào nội đồng.

Cùng với đó, chủ động vận hành có hiệu quả hệ thống cống trên địa bàn, phối hợp với Công ty Trách nhiệm hữu hạn Một thành viên Khai thác Thủy lợi Miền Nam vận hành các cống Cái Lớn, Cái Bé và Xẻo Rô, đảm bảo an toàn cho sản xuất; thường xuyên kiểm tra hệ thống cống trên các vùng sản xuất nhằm phát hiện sớm các sự cố rò rỉ xâm mặn, thất thoát nguồn nước ngọt để khắc phục kịp thời.

Các huyện, thành phố theo dõi chặt chẽ diễn biến, thông tin dự báo nguy cơ hạn hán, xâm nhập mặn, chủ động rà soát, cập nhật, triển khai thực hiện phương án ứng phó hạn hán, xâm nhập mặn của địa phương phù hợp với tình hình thực tế. Các địa phương cơ sở tuyên truyền, vận động người dân kiểm tra chất lượng nước trước khi bơm tưới, tích trữ sử dụng nguồn nước một cách khoa học, tiết kiệm, hợp lý...

Huyện U Minh Thượng thường xuyên kiểm tra, kịp thời phát hiện xử lý các tình huống sụt lún, sạt lở đê bao ngoài có thể xảy ra, hạn chế đến mức thấp nhất về thiệt hại cho sản xuất và cơ sở hạ tầng.

"Tỉnh đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao năng lực và nhận thức của cộng đồng về biến đổi khí hậu và nước biển dâng, yêu cầu kiểm soát mặn để phục vụ sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản và phục vụ nước sinh hoạt; hướng dẫn nông dân thực hiện lịch gieo sạ sớm hơn tùy theo điều kiện nguồn nước từng khu vực để không bị thiệt hại do hạn mặn ở giai đoạn giữa đến cuối vụ; khuyến cáo nông dân thực hiện đúng khung lịch gieo sạ, thả con giống thủy sản; hướng dẫn nông dân áp dụng các biện pháp tưới tiên tiến, tiết kiệm nước," ông Lê Hữu Toàn nhấn mạnh./.