Một bài báo năm 2013 về tái chế chất thải từ phá dỡ và xây dựng trên thế giới và ở Việt Nam ⁽³⁵⁾ chỉ ra rằng 100% chất thải từ xây dựng và phá dỡ được xử lý tại các bãi chôn lấp ở Việt Nam. Báo cáo năm 2018 về thách thức và cơ hội đối với hiện trạng quản lý chất thải từ xây dựng và phá dỡ ở Việt Nam ⁽³⁶⁾ nhận định rằng lượng rác thải như vậy lên tới 60 nghìn tấn/ngày (hoặc 18 triệu tấn/năm), chiếm 10-12% tổng lượng chất thải, và việc cung cấp một số ưu đãi cho người sử dụng các sản phẩm tái chế là cần thiết để thúc đẩy tái chế. Luật Xây dựng (2014) quy định nhà thầu xây dựng chịu trách nhiệm quản lý chất thải từ xây dựng và phá dỡ (CDW). Luật Bảo vệ Môi trường (2014) quy định CDW phải được thu gom và xử lý hợp lý. Nghị định Quản lý Dự án Đầu tư Xây dựng Công trình (2009) quy định nhà thầu thi công phải vận chuyển, xử lý CDW và mang chúng đến nơi được chỉ định.

Trong hai thập kỷ qua, Chính phủ Việt Nam đã đưa ra khung pháp lý hợp lý về bảo vệ môi trường, bao gồm các hướng dẫn về quản lý và xử lý tất cả các nguồn chất thải. Khung này được hỗ trợ bởi nhiều chiến lược và chỉ thị quốc gia áp dụng cho quản lý chất thải rắn. Các chiến lược điển hình là:

• Chiến lược quản lý chất thải rắn ở các thành phố và khu công nghiệp Việt Nam (1999).
• Chiến lược quốc gia về bảo vệ môi trường đến năm 2010 và tầm nhìn đến năm 2020 (2003).
• Chỉ thị số 23/2005/CT-TTg về việc tăng cường quản lý chất thải rắn tại các đô thị và khu công nghiệp (2005).
• Chiến lược quốc gia về quản lý tổng hợp chất thải rắn đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2050 (2009).
• Chiến lược quốc gia về bảo vệ môi trường đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030 (2012).

Báo cáo năm 2018 kết luận rằng không có quy định nào trong số này thành công vì nhiều lý do. Báo cáo đề xuất rằng một phương thức tiếp cận toàn diện hơn để giải quyết tất cả các vấn đề kỹ thuật, xã hội, thể chế và kinh tế là rất quan trọng để đạt được một giải pháp bền vững. Báo cáo cũng đề cập đến sự hợp tác với Nhật Bản trong Dự án JST-JICA SATREPS thông qua việc chuyển giao công nghệ tái chế của Nhật Bản cho Việt Nam.

Năm 2010, Hội đồng Công trình Xanh Việt Nam (VGBC) đã giới thiệu LOTUS, hệ thống đánh giá công trình xanh đầu tiên có xem xét đến các quy định về xây dựng, điều kiện khí hậu và thực tiễn xây dựng của Việt Nam. Khảo sát Xu hướng Công trình Xanh Thế giới năm 2018 của Dodge Data & Analytics chỉ ra rằng chỉ có 13% người được hỏi từ Việt Nam đang thực hiện phần lớn các dự án của họ theo tiêu chuẩn xanh, nhưng 61% dự kiến sẽ xây dựng các công trình thương mại xanh mới trong ba năm tới. Nhu cầu của thị trường và khách hàng là động lực chính cho công trình xanh. Tuy nhiên, thiếu chính sách hỗ trợ, thiếu các chuyên gia công trình xanh được đào tạo bài bản và chi phí ban đầu cao dường như đang là những rào cản chính đối với việc áp dụng công trình xanh tại Việt Nam.

Phát triển các công trình xanh ở Việt Nam vẫn còn trong giai đoạn sơ khai. Khoảng 40 công trình được cấp chứng nhận công trình xanh, phần lớn trong lĩnh vực công nghiệp. Do thiếu việc thực thi các quy định, hướng dẫn của các tập đoàn quốc tế thực sự là động lực duy nhất trong giai đoạn này ở Việt Nam. Tuy nhiên, các thực hành công trình xanh đang dần nổi lên như một thị trường quan trọng trong lĩnh vực xây dựng.

Hầu hết việc sản xuất RCA có thể diễn ra ở các khu vực đô thị (như TPHCM) nơi có nhiều hoạt động phá dỡ tòa nhà, ít có bãi chôn lấp và giá cốt liệu cao.

Tất cả các yếu tố này chỉ ra một cơ hội quan trọng để thúc đẩy việc sử dụng cốt liệu tái chế trong xây dựng xanh những năm tới đây.

Phạm Doãn Khánh