Báo cáo này không xem xét liệu phát triển kinh tế và xây dựng có phải là mong muốn và cần thiết hay không, cũng như liệu vật liệu xây dựng thay thế cho bê tông (ví dụ gỗ, thép, v.v.) có bền vững với môi trường hơn bê tông hay không. Tuy nhiên, kinh nghiệm ở các quốc gia khác (như ở Trung Quốc, Ấn Độ, Malaysia) cho thấy hạn chế cung cấp cốt liệu cát sông có tác động không nhiều đến nhu cầu của người dùng đối với bê tông và vật liệu san lấp, chủ yếu từ lĩnh vực xây dựng. Thiếu hụt nguồn cung có thể dẫn đến những hậu quả khó lường như tăng giá cao (ở Ấn Độ), sự chậm trễ và tăng chi phí cho các dự án xây dựng và nhà ởgây ra những áp lực chính trị lên nhà cầm quyền, lách luật (như ở Trung Quốc trước đây) và khai thác cát bất hợp pháp do các băng đảng kiểu mafia thực hiện.

Về các biện pháp quản lý tốt, nên xem xét đến các tác động thứ cấp này và có các biện pháp để đảm bảo rằng các mục tiêu quốc gia khác về cơ bản không bị cản trở bởi các quy định pháp luật áp dụng cho quản lý cát sông. Nội hóa ngoại tác bằng cách sử dụng luật pháp và quy định để tăng chi phí cát sông và tăng tính chuyên nghiệp, đặc biệt khi chi phí tăng có thể tạo ra các ưu đãi về kinh tế để khuyến khích đầu tư vào vật liệu thay thế cát sông. Vật liệu thay thế có thể có một số nhược điểm về môi trường, nhưng về tổng thể có thể tạo cân bằng bền vững hơn. Ví dụ, sản xuất cát từ các mỏ đá cứng cũng là một hoạt động khai thác khoáng sản, có thể tiêu thụ lượng nước không nhỏ; hiện tượng bụi và các tác động của quá trình vận chuyển có thể lớn hơn nhiều so với khai thác cát sông. Tuy nhiên, các yếu tố bù trừ bao gồm điều tiết và kiểm soát sẽ dễ dàng hơn khi số lượng mỏ đá tương đối ít và ít tác động tiêu cực hơn đối với môi trường so với diện tích rộng lớn của vùng ĐBSCL; hơn nữa có thể tận dụng các vật liệu hạt mịn trong các mỏ đá (vốn bị loại bỏ thành phế thải) để sản xuất cát, và áp dụng các công nghệ mới nhất đã được thử nghiệm trong thực tế. Tương lai của vật liệu thay thế này rất phức tạp. So sánh tính bền vững, như đã nói, cũng nằm ngoài phạm vi của báo cáo này.

Tuy nhiên, rất đáng để xem xét các lựa chọn vật liệu thay thế sẵn sàng cho người dùng cuối khi lượng trầm tích bồi lắng không đủ cũng như khi các quy định và thực thi sẽ thu hẹp đáng kể nguồn cung cát xây dựng.

Vũ Đức Tùng