Hạn hán ở Ethiopia, kết quả của việc thiếu mưa. Hình ảnh: Bởi Oxfam Đông Phi, thông qua ClimateVisuals

Biến đổi khí hậu có thể sớm tăng gấp đôi tác động của hạn hán khắc nghiệt và hỏa hoạn. Và đây là sự trao đổi hai chiều.

Khi biến đổi khí hậu đe dọa tăng gấp đôi tác động của hạn hán khắc nghiệt và hỏa hoạn trong một thế hệ, các nhà nghiên cứu đang phát hiện ra ảnh hưởng của hoạt động của con người đối với cả những rủi ro ngày càng tăng này.

Một nghiên cứu đã phát hiện ra rằng số lượng người phải đối mặt với nguy cơ hạn hán khắc nghiệt có khả năng tăng gấp đôi trong những thập kỷ tới, do sự nóng lên toàn cầu lấy đi nguồn nước ngầm và hạn chế lượng tuyết rơi hàng năm.

Một nhóm các nhà nghiên cứu khác cho biết nguy cơ cháy rừng cực độ cũng có thể tăng gấp 2 lần trong vòng 40 năm tới ở Địa Trung Hải, phía nam châu Phi, phía đông Bắc Mỹ và Amazon. Ở những nơi bị thiêu rụi nghiêm trọng bởi hỏa hoạn thường xuyên – phía tây Bắc Mỹ, vùng xích đạo châu Phi, Đông Nam Á và Úc - nguy cơ có thể tăng lên 50%.

Và nghiên cứu thứ ba, riêng biệt cảnh báo rằng nhiệt độ toàn cầu tăng sẽ làm thay đổi mô hình mưa xung quanh vùng nhiệt đới - với hậu quả là rủi ro đối với thu hoạch cây trồng nhiệt đới và các hệ sinh thái xích đạo như rừng nhiệt đới và thảo nguyên.

Cả ba nghiên cứu đều nhắc nhở về sự phức tạp của hệ thống khí hậu hành tinh và tác động của hoạt động của con người trong hàng trăm năm qua.

“Các khu vực ở nam bán cầu, nơi khan hiếm nước đã là một vấn đề, sẽ bị ảnh hưởng một cách không cân đối. Chúng tôi dự đoán điều này sẽ ảnh hưởng đến an ninh lương thực và làm leo thang tình trạng di cư và xung đột của con người ”.

Một nhóm nghiên cứu quốc tế báo cáo trên tạp chí Nature Climate Change rằng họ đã xem xét một vấn đề đơn giản về lưu trữ nước trên cạn toàn cầu: tất cả độ ẩm trong tán cây rừng, trong tuyết và băng trên núi, trong hồ, sông, đầm lầy, và trong chính đất.

Lượng nước dự trữ dồi dào này đóng vai trò quan trọng trong các mô hình lũ lụt và hạn hán toàn cầu ở các vùng khí hậu gió mùa cũng như các vùng đất khô cằn. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho biết, cho đến nay vẫn chưa có nghiên cứu nào về tác động tiềm tàng của biến đổi khí hậu toàn cầu đối với việc lưu trữ nước trên cạn toàn cầu.

Vì vậy, các nhà nghiên cứu từ Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản và Châu Âu đã bắt đầu lập mô hình thế giới ngày mai. Và họ phát hiện ra rằng, trong khi 3% dân số trên hành tinh hứng chịu hạn hán khắc nghiệt trong khoảng thời gian từ năm 1976 đến năm 2005, thì vào cuối thế kỷ này, tỷ lệ này có thể tăng lên 7% hoặc thậm chí 8%.

Yadu Pokhrel, một kỹ sư tại Đại học Bang Michigan, người đứng đầu cuộc nghiên cứu, cảnh báo: “Ngày càng nhiều người phải chịu hạn hán nghiêm trọng nếu tình trạng nóng lên toàn cầu ở mức trung bình đến cao tiếp tục diễn ra và việc quản lý nước được duy trì ở trạng thái hiện tại”.

Khả năng hỏa hoạn tăng lên

Úc là một quốc gia Nam bán cầu có tình trạng khan hiếm nước: trận cháy rừng vào năm 2019 đã phá vỡ mọi kỷ lục và tạo ra một đám mây khói khổng lồ lên đến độ cao 35 km.

Và, theo bằng chứng của một nghiên cứu mới trên tạp chí Nature Communications, đây sẽ không phải là sự kiện nghiêm trọng cuối cùng. Các nhà khoa học ở California, nơi bị ảnh hưởng bởi quy mô và cường độ của các vụ cháy rừng vào năm 2017 và 2018, báo cáo rằng họ đã xem xét kỹ hơn cách thức phát thải khí nhà kính và việc con người thay đổi cách sử dụng đất gây ra rủi ro do hỏa hoạn khắc nghiệt.

Hành động đơn giản là đốt rừng để lấy đất làm nông trại đã làm tăng nguy cơ cháy rừng cực độ ở Amazon và Bắc Mỹ lên 30% trong thế kỷ trước. Hỏa hoạn tạo ra các sol khí, có thể bằng cách hấp thụ ánh sáng mặt trời, giúp làm mát địa hình bên dưới chúng - ở một số khu vực. Nhưng chúng cũng có thể ảnh hưởng đến lượng mưa và làm tăng nguy cơ hỏa hoạn. Bản chất của các tác động đó thay đổi tùy theo từng nơi.

Danielle Touma thuộc Đại học California tại Santa Barbara cho biết: “Đông Nam Á phụ thuộc vào gió mùa, nhưng các sol khí gây ra quá trình làm mát trên đất liền đến mức chúng thực sự có thể chặn gió mùa. “Không chỉ là việc bạn có so khí hay không mà còn là cách khí hậu khu vực tương tác với bình xịt”.

Các sol khí - cùng với những ảnh hưởng khác - không chỉ chặn một cơn gió mùa, mà chúng còn có thể thay đổi hình thái mưa vĩnh viễn. Vùng nhiệt đới cũng bắt đầu cảm nhận được sức nóng.

Căng thẳng khô hạn gia tăng

Dấu vết để lại của hạn hán khắc nghiệt và hỏa hoạn là rất lớn. Các nhà nghiên cứu California báo cáo trên tạp chí Nature Climate Change rằng, trên 2/3 diện tích toàn cầu, vành đai mưa nhiệt đới có khả năng dịch chuyển về phía bắc qua phía đông châu Phi và Ấn Độ Dương, gây ra thêm căng thẳng hạn hán ở đông nam châu Phi và Madagascar, đồng thời gia tăng lũ lụt ở Nam Á.

Tuy nhiên, ở bán cầu tây, khi dòng hải lưu Gulf Stream và sự hình thành vùng nước sâu ở Bắc Đại Tây Dương suy yếu, vành đai mưa có thể di chuyển về phía nam gây ra căng thẳng hạn hán lớn hơn cho Trung Mỹ.

Và một lần nữa, sự thay đổi khí hậu do sự nóng lên toàn cầu đang cùng với những ảnh hưởng khác của con người thay đổi một mô hình khí hậu ổn định đã từng có trong hầu hết lịch sử loài người.

James Randerson, một trong những tác giả từ Đại học California cho biết: “Ở châu Á, khí thải dạng sol khí dự kiến giảm, sự tan chảy của sông băng trên dãy Himalaya và mất tuyết phủ ở các khu vực phía bắc do biến đổi khí hậu gây ra sẽ khiến bầu khí quyển ấm lên nhanh hơn so với các khu vực khác.”

“Chúng tôi biết về sự dịch chuyển của vành đai mưa tới vùng không khí ấm lên này và sự di chuyển về phía bắc của nó ở bán cầu đông phù hợp với những tác động dự kiến này của biến đổi khí hậu.” - Mạng tin tức khí hậu

Nguồn: Mạng tin tức khí hậu

Tổng hợp: Vụ KH&CN