Diễn đàn có sự tham dự của đại diện chính quyền các địa phương, chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp và hơn 30 cơ quan báo chí. Diễn đàn nhằm chia sẻ kinh nghiệm, đề xuất giải pháp và thúc đẩy sự phối hợp đa ngành trong công tác phòng, chống thiên tai và cảnh báo sớm, đặc biệt trong bối cảnh hệ thống chính quyền chuyển sang mô hình hai cấp (cấp tỉnh và cấp xã/phường) từ ngày 1/7/2025.

Ông Cao Đức Phát, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chủ tịch Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai phát biểu khai mạc Diễn đàn “Phòng, chống thiên tai và cảnh báo sớm trong vận hành chính quyền hai cấp”, sáng 12/8.

Theo thống kê của Văn phòng Giảm nhẹ rủi ro thiên tai Liên hợp quốc, trong 20 năm qua, thiên tai toàn cầu tăng 75%, gây hơn 1 triệu ca tử vong, ảnh hưởng 4 tỷ người và thiệt hại gần 3.000 tỷ USD. Việt Nam là một trong 5 quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của thiên tai và biến đổi khí hậu. Mỗi năm, nước ta phải đối mặt với 10-15 cơn bão và áp thấp nhiệt đới, cùng nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan khác như mưa lớn cục bộ, lũ quét, sạt lở đất, hạn hán, xâm nhập mặn. 

Ở Việt Nam, trung bình mỗi năm thiên tai làm 240 người chết và mất tích, thiệt hại kinh tế gần 30.000 tỷ đồng. Các hiện tượng lũ quét, sạt lở đất ngày càng gia tăng, nhất là ở miền núi phía Bắc và miền Trung. Những đợt thiên tai gần đây như bão Yagi (2024), bão số 3 (2025) và mưa lũ trái mùa cho thấy, nếu không có sự chủ động từ chính quyền cơ sở và phối hợp đồng bộ giữa các cấp, thiệt hại sẽ lớn hơn rất nhiều.

Mở đầu phần tham luận tại Diễn đàn, ông Nguyễn Xuân Tùng (ảnh) - Phó trưởng phòng Phòng Ứng phó và Khắc khục hậu quả thiên tai, Cục Quản lý Đê điều và Phòng, chống thiên tai - chia sẻ về tình hình thiên tai, công tác phòng, chống thiên tai trong thực hiện chính quyền 2 cấp.

Từ 1/7/2025, hệ thống chính quyền địa phương chuyển từ 3 cấp sang hai cấp theo Nghị quyết 190/2025/QH15 và Nghị định 200/2025/NĐ-CP. Điều này đặt cấp xã vào vị trí tuyến đầu, chịu trách nhiệm toàn diện trong công tác phòng, chống thiên tai: từ tuyên truyền, lập kế hoạch ứng phó, dự trữ vật tư, tổ chức sơ tán, cứu hộ cứu nạn, hộ đê, khắc phục hậu quả, đến quản lý Quỹ Phòng chống thiên tai và xử lý vi phạm.

Đặc biệt, ngày 19/6/2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Thông tư số 18/2025/TT-BNNMT quy định chi tiết về phân quyền, phân cấp, phân định thẩm quyền quản lý nhà nước trong lĩnh vực đê điều và phòng, chống thiên tai. Đây là văn bản pháp lý quan trọng nhằm cụ thể hóa cơ chế vận hành chính quyền hai cấp, bảo đảm tính chủ động, kịp thời của tuyến cơ sở. Tuy nhiên, quá trình triển khai thực tế vẫn cần thêm nhiều hướng dẫn, chia sẻ kinh nghiệm và giải pháp từ các địa phương. Chính vì vậy, Diễn đàn lần này là dịp để các đại biểu trao đổi, đề xuất, góp phần hoàn thiện quy trình, cơ chế phối hợp, giúp Thông tư nhanh chóng đi vào thực tiễn.

Chính quyền địa phương, đặc biệt là cấp xã, chính là mắt xích quan trọng kết nối giữa hệ thống chỉ đạo từ cấp tỉnh, các cơ quan chuyên môn và cộng đồng dân cư. Khi được trao quyền và có đủ nguồn lực, cấp xã có thể xử lý nhanh tình huống, tham gia ứng phó ngay từ giờ đầu và hạn chế tối đa thiệt hại do thiên tai gây ra. 

Điển hình như Ninh Bình, đây là một trong những địa phương đi đầu, sớm kiện toàn Ban Chỉ huy Phòng thủ dân sự tại 129 xã/phường; xây dựng 66 phương án bảo vệ trọng điểm cấp xã và 9 trọng điểm cấp tỉnh; thành lập lực lượng xung kích; đầu tư hệ thống cảnh báo sớm với trạm đo mưa, đo mực nước, camera giám sát, cảnh báo lũ tự động. Khi bão số 3 năm 2025 đổ bộ, toàn tỉnh đã chủ động ứng phó, không có thiệt hại về người và hạn chế tối đa thiệt hại tài sản.

Ông Bùi Xuân Diệu, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Ninh Bình, cho biết, quá trình thực hiện nhiệm vụ PCTT trong điều kiện vận hành chính quyền 2 cấp còn nhiều khó khăn.

Cũng tại Diễn đàn lần này, Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai chia sẻ mô hình cộng đồng an toàn, với các công trình tránh trú bão đa năng, trường học, trạm y tế kiên cố, cùng nhiều hoạt động bảo vệ môi trường và hỗ trợ sinh kế. Trong khi đó, Cục Khí tượng Thủy văn giới thiệu hệ thống cảnh báo lũ quét, sạt lở đất thời gian thực.

Bà Hạ Thúy Hạnh, Phó Giám đốc Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai.

Đặc biệt, các chuyên gia, nhà khoa học và cơ quan quản lý tham dự tại Diễn đàn lần này đều nhấn mạnh và xác định việc phối hợp chặt chẽ giữa cấp tỉnh - cấp xã - cộng đồng là yếu tố then chốt trong công tác cảnh báo sớm và phòng, chống thiên tai. Cấp tỉnh giữ vai trò chỉ đạo, huy động nguồn lực, hỗ trợ kỹ thuật; cấp xã trực tiếp triển khai, giám sát và báo cáo; cộng đồng tham gia giám sát, cảnh báo và hỗ trợ lẫn nhau. Khi ba mắt xích này gắn kết, hệ thống phòng, chống thiên tai và cảnh báo sớm sẽ vận hành trơn tru, hiệu quả, giảm thiểu rủi ro. Qua đó, tạo động lực cho các địa phương đẩy mạnh xây dựng hệ thống phòng, chống thiên tai và cảnh báo sớm hiệu quả - bền vững - lấy cộng đồng làm trung tâm, góp phần bảo vệ an toàn tính mạng, tài sản và sinh kế của nhân dân, hướng tới mục tiêu “xã hội an toàn trước thiên tai” vào năm 2030.