KHI ĐỘNG ĐẤT LỚN XẢY RA TRÊN NỀN ĐẤT YẾU
Vào ngày 28 tháng 3, một trận động đất mạnh đã làm rung chuyển đứt gãy Sagaing, tác động đến các khu vực Sagaing và Mandalay của Myanmar. Thảm họa này đã phơi bày một bức tranh vốn đã bị ảnh hưởng bởi xung đột, sự di dời dân cư và bất ổn kinh tế. Nó cho thấy thiên tai có thể làm trầm trọng thêm những khó khăn hiện hữu, làm sâu sắc thêm cuộc khủng hoảng vốn đã nhiều mặt, đòi hỏi một phản ứng tinh tế và phù hợp với bối cảnh địa phương.
NỀN ĐẤT YẾU TRÊN ĐỨT GÃY SAGAING
Trận động đất này không chỉ gây ra một cú sốc tàn khốc trong chớp mắt mà nó còn tác động lên một nền tảng vốn đã suy yếu bởi nhiều năm bất ổn hệ thống. Cả hai khu vực Sagaing và Mandalay đều đang đối mặt với những thách thức sâu sắc trên hầu hết mọi phương diện của xã hội—những thách thức mà trận động đất đã làm trầm trọng thêm và bộc lộ rõ ràng hơn.
Về mặt kinh tế - xã hội, cả hai khu vực này đã chứng kiến sự suy giảm nghiêm trọng kể từ năm 2021, với thị trường bị gián đoạn, thu nhập hộ gia đình giảm và sự phụ thuộc ngày càng tăng vào các biện pháp đối phó không chính thức. Tình trạng mất an ninh lương thực cũng đã xuất hiện, đặc biệt là ở vùng nông thôn Sagaing, nơi xung đột và di dời dân cư đã làm gián đoạn sản xuất nông nghiệp và chuỗi cung ứng. Trong khi đó, các dịch vụ thiết yếu như giáo dục và y tế đã bị suy giảm nghiêm trọng.
Nền tảng của tất cả những điều này là bối cảnh xung đột và bất ổn: cả hai khu vực, dù ở mức độ khác nhau, đều chịu ảnh hưởng của tình trạng kháng cự vũ trang, kiểm soát quân sự hóa và không gian quản lý dân sự ngày càng thu hẹp. Điều này đã làm gia tăng áp lực di cư trong bối cảnh đã có sự di dời dân cư nội địa lớn. Sagaing hiện có số lượng người di dời nội bộ cao nhất ở Myanmar, với gần 1,3 triệu người phải rời bỏ nhà cửa. Thanh niên đặc biệt dễ bị tổn thương, với một phần ba trong số họ tại cả hai khu vực bày tỏ mong muốn di cư nếu có cơ hội.
Các phần sau đây, dựa trên nghiên cứu trước đó của UNDP, sẽ làm rõ cách các yếu tố dễ tổn thương này đã định hình môi trường mà trận động đất đã xảy ra.
KHU VỰC SAGAING
TÍNH DỄ TỔN THƯƠNG VỀ KINH TẾ - XÃ HỘI
| 40% |
|
57% |
|
35% |
Thu nhập hộ gia đình sụt giảm nghiêm trọng
Thu nhập hộ gia đình đã sụt giảm: Hơn 40% hộ gia đình ở Sagaing báo cáo rằng thu nhập của họ giảm trong năm 2023, thường do mất việc, đóng cửa thị trường hoặc tài sản bị phá hủy. 74% hộ gia đình sống dưới mức chi tiêu tối thiểu (MEB). |
|
Đa dạng hóa thu nhập tối thiểu
57% số hộ gia đình ở Sagaing chỉ dựa vào một nguồn thu nhập duy nhất, làm tăng mức độ rủi ro trước các cú sốc kinh tế.
Với tình trạng lạm phát kéo dài và áp lực chi phí sinh hoạt, các mặt hàng thiết yếu và thực phẩm ngày càng trở nên đắt đỏ, đặc biệt đối với các hộ thu nhập thấp và khu vực nông thôn. |
|
Khoảng cách nghiêm trọng trong hạ tầng số và năng lượng
Chỉ 35% dân số có quyền truy cập Internet (thấp nhất toàn quốc). Khu vực này cũng thường xuyên bị gián đoạn Internet và cắt điện, khiến người dân phụ thuộc nhiều vào đèn chạy bằng pin và làm suy giảm hiệu quả giáo dục cũng như năng suất lao động. |
BẤT AN VỀ LƯƠNG THỰC
| 214% |
Giai đoạn 3:
'Khủng hoảng' |
↓ 19% |
Giá lương thực tăng vọt và tiếp cận thị trường bị hạn chế
Do đóng cửa đường sá, tình trạng mất an ninh và sự phân mảnh thị trường, giá cả các mặt hàng thiết yếu đã tăng mạnh trong khi nguồn cung giảm sút. Giá gạo đã tăng 214% vào cuối năm 2024 so với năm 2021. |
Mức độ mất an ninh lương thực nghiêm trọng
Tình trạng mất an ninh lương thực ở khu vực Sagaing được phân loại là Giai đoạn 3 - Khủng hoảng (theo thang đo từ 1 đến 5, với 5 là mức nghiêm trọng nhất). Nhiều hộ gia đình phụ thuộc vào viện trợ lương thực hoặc mạng lưới cộng đồng để sinh tồn. |
Sự gián đoạn nghiêm trọng trong hệ thống lương thực
Xung đột và tình trạng di dời dân cư đã tàn phá nền nông nghiệp tại khu vực vốn từng là trung tâm sản xuất lúa gạo, cây có dầu (mè, lạc) và cây họ đậu. Nhiều nông dân đã rời bỏ ruộng đồng, đất canh tác bị bỏ hoang, và các chuỗi cung ứng thị trường đã sụp đổ. Diện tích trồng lúa đã giảm 19% vào năm 2023 so với năm 2020.
|
|
15% |
Sụt giảm tiếp cận giáo dục
-
Tỷ lệ nhập học giảm đáng kể do tình trạng mất an ninh, di dời dân cư và sự suy yếu của hệ thống giáo dục.
-
Nhiều trẻ em ở Sagaing và Mandalay không thể tiếp cận trường học, làm gia tăng nguy cơ mất cơ hội phát triển trong dài hạn.
|
| VỐN CON NGƯỜI VÀ DỊCH VỤ CƠ BẢN |
40% |
Suy giảm nghiêm trọng dịch vụ y tế
-
Hệ thống y tế bị quá tải do tình trạng di dời dân cư và thiếu hụt nguồn lực.
-
Nhiều cơ sở y tế bị đóng cửa hoặc hoạt động cầm chừng do thiếu nhân viên y tế, thuốc men và trang thiết bị.
|
| |
56% |
Bất ổn trong lực lượng lao động
-
Tỷ lệ thất nghiệp cao, thu nhập bấp bênh và điều kiện làm việc ngày càng khó khăn.
-
Thanh niên trong khu vực ngày càng có xu hướng di cư để tìm kiếm cơ hội sinh kế tốt hơn.
|
Xung đột và Bất ổn An ninh
Xung đột vũ trang rộng rãi và nghiêm trọng
Sagaing đã trở thành một trong những tâm điểm kháng cự chống lại chế độ quân sự. Các cuộc đụng độ vũ trang giữa Lực lượng Phòng vệ Nhân dân (PDF), các nhóm kháng chiến địa phương và các lực lượng dân quân do quân đội hậu thuẫn Pyu Saw Htee đã gia tăng đáng kể kể từ khi quân đội lên nắm quyền vào tháng 2 năm 2021, dẫn đến mức độ tổn thương cao của dân thường trước xung đột.
Các chiến dịch quân sự và không kích thường xuyên
Các khu vực như Kanbalu đã phải đối mặt với bạo lực có hệ thống, bao gồm các cuộc tấn công, ám sát có mục tiêu, không kích và đốt phá hàng loạt nhà cửa. Cả những ngôi làng đã bị tẩy chay.
